အေးခဲနေသောကမ္ဘာ – အဖြူရောင်ကမ္ဘာ |

အေးခဲနေသောကမ္ဘာ - အဖြူရောင်ကမ္ဘာ

01 ဘဝကမ္ဘာဂြိုဟ်၏အရောင်

အာကာသထဲတွင် ဂြိုလ်တုများ သို့မဟုတ် အာကာသစခန်းများ ပိုများလာလေလေ ကမ္ဘာမြေ၏ ဓာတ်ပုံများ ပိုများလာလေလေ ပြန်လည်ပေးပို့လာလေဖြစ်သည်။ကမ္ဘာမြေဧရိယာ၏ 70% ကို သမုဒ္ဒရာများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသောကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့သည် မိမိကိုယ်ကို အပြာရောင်ဂြိုလ်တစ်ခုအဖြစ် မကြာခဏဖော်ပြကြသည်။ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာသည်နှင့်အမျှ မြောက်နှင့်တောင်ဝင်ရိုးစွန်းရှိ ရေခဲမြစ်များ အရည်ပျော်နှုန်း အရှိန်မြင့်လာကာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်သည် ဆက်လက်မြင့်တက်လာကာ ရှိပြီးသားမြေကို တိုက်စားသွားမည်ဖြစ်သည်။အနာဂတ်တွင် သမုဒ္ဒရာဧရိယာသည် ပိုမိုကြီးမားလာပြီး ကမ္ဘာ၏ရာသီဥတုသည်လည်း ပိုမိုရှုပ်ထွေးလာမည်ဖြစ်သည်။ဒီနှစ်က အရမ်းပူတယ်၊ နောက်နှစ်က အရမ်းအေးတယ်၊ အရင်နှစ်ကလည်း အရမ်းခြောက်သွေ့တယ်၊ နောက်နှစ် မိုးသက်မုန်တိုင်းက ဆိုးရွားတယ်။ကမ္ဘာမြေကြီးသည် လူသားများနေထိုင်ရန် မသင့်လျော်ဟု ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးပြောကြသည်၊ သို့သော် အမှန်တကယ်တွင်၊ ဤသည်မှာ ကမ္ဘာမြေကြီး၏ သေးငယ်သော ပုံမှန်ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုမျှသာဖြစ်သည်။သဘာဝတရား၏ စွမ်းအားကြီးမားသော တွန်းအားများနှင့် ရင်ဆိုင်ရသောအခါတွင် လူသားများသည် ဘာမျှမဖြစ်ပါ။

၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် ကယ်လီဖိုးနီးယားနည်းပညာတက္ကသိုလ်မှ ဘူမိဗေဒပါမောက္ခ Joseph Kirschvink သည် နောက်ပိုင်းတွင် အဓိကဘူမိဗေဒပညာရှင်များ၏ ပံ့ပိုးကူညီမှုနှင့် မြှင့်တင်ပေးသည့် “Snowball Earth” ဟူသော ဝေါဟာရကို ပထမဆုံးအသုံးပြုခဲ့သည်။Snowball Earth သည် ကမ္ဘာသမိုင်းတွင် အကြီးမားဆုံးနှင့် အပြင်းထန်ဆုံးသော ရေခဲခေတ်ကို ဖော်ပြရန်အတွက် လက်ရှိတွင် အပြည့်အဝ မဆုံးဖြတ်နိုင်သေးသော ယူဆချက်တစ်ခုဖြစ်သည်။ကမ္ဘာ၏ရာသီဥတုသည် အလွန်ရှုပ်ထွေးပြီး ပျမ်းမျှကမ္ဘာ့အပူချိန်မှာ -40-50 ဒီဂရီစင်တီဂရိတ်အထိရှိပြီး ကမ္ဘာမြေပြင်သည် ရေခဲများသာ အေးလွန်းသည့်အထိဖြစ်သည်။

02 နှင်းဘောလုံးကမ္ဘာ၏ ရေခဲဖုံးလွှမ်းမှု

Precambrian ၏ Proterozoic ခေတ် (လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း 1-6 ဘီလီယံခန့်) တွင် Snowball Earth သည် Neoproterozoic (လွန်ခဲ့သည့်နှစ်ပေါင်း 1 မှ 6 ဘီလီယံခန့်) တွင်ဖြစ်နိုင်သည် ။ကမ္ဘာမြေကြီး၏သမိုင်းသည် အလွန်ရှေးကျပြီး ရှည်လျားလှသည်။နှစ်သန်းပေါင်း များစွာသော လူ့သမိုင်းသည် ကမ္ဘာမြေကို မျက်စိတစ်မှိတ်အတွင်းသာ ဖြစ်သည်ဟု မဆိုထားပေ။ကျွန်ုပ်တို့သည် လက်ရှိကမ္ဘာကြီးသည် လူသားအသွင်ကူးပြောင်းမှုအောက်တွင် အလွန်ထူးခြားသည်ဟု ကျွန်ုပ်တို့မကြာခဏထင်မြင်ကြသော်လည်း အမှန်တကယ်တွင် ၎င်းသည် ကမ္ဘာမြေနှင့် သက်ရှိများ၏သမိုင်းနှင့် ဘာမှမသက်ဆိုင်ပါ။Mesozoic၊ Archean နှင့် Proterozoic ခေတ်များ (ကမ္ဘာမြေ၏နှစ်ပေါင်း 4.6 ဘီလီယံခန့်၏ နှစ်ပေါင်း 4 ဘီလီယံခန့်ကို သိမ်းပိုက်ထားသော Cryptozoic ခေတ်များ) နှင့် Proterozoic ခေတ်၏ Neoproterozoic ခေတ်ရှိ Ediacaran ခေတ်များသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ သက်ရှိများ၏ အထူးကာလဖြစ်သည်။

Snowball Earth ကာလတွင် မြေပြင်သည် နှင်းများနှင့် ရေခဲများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေပြီး သမုဒ္ဒရာများနှင့် ကုန်းမြေမရှိပေ။ဤခေတ်အစတွင်၊ အီကွေတာအနီးရှိ စူပါတိုက်ကြီး (Rodinia) ဟုခေါ်သော ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြေကွက်တစ်ခုသာရှိခဲ့ပြီး ကျန်ဧရိယာသည် သမုဒ္ဒရာများဖြစ်သည်။ကမ္ဘာမြေသည် လှုပ်လှုပ်ရှားရှားဖြစ်နေချိန်တွင် မီးတောင်များ ဆက်လက်ပေါက်ကွဲကာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် ကျောက်တုံးများနှင့် ကျွန်းများ ပိုမိုပေါ်လာကာ ကုန်းမြေဧရိယာသည် ဆက်လက်ကျယ်ပြန့်လာသည်။မီးတောင်များမှ ထုတ်လွှတ်သော ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်သည် ကမ္ဘာမြေကို ဖုံးအုပ်ကာ ဖန်လုံအိမ်အာနိသင် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ယခုကဲ့သို့ ရေခဲမြစ်များသည် ကမ္ဘာ၏ မြောက်ဘက်နှင့် တောင်ဝင်ရိုးစွန်းများတွင် စုစည်းနေပြီး အီကွေတာအနီးရှိ ကုန်းမြေများကို မဖုံးလွှမ်းနိုင်ပါ။ကမ္ဘာမြေလှုပ်ရှားမှု တည်ငြိမ်လာသည်နှင့်အမျှ မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုများလည်း လျော့နည်းလာပြီး လေထဲတွင် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် ပမာဏလည်း လျော့နည်းလာသည်။ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို စုပ်ယူရာတွင် အရေးပါသော ပံ့ပိုးမှုမှာ ကျောက်မိုးဒဏ်ဖြစ်သည်။ဓာတ်သတ္တုပါဝင်မှု အမျိုးအစား ခွဲခြားမှုအရ ကျောက်များကို အဓိကအားဖြင့် ဆီလီကိတ်ကျောက်များနှင့် ကာဗွန်နိတ်ကျောက်များအဖြစ် ပိုင်းခြားထားသည်။ဆီလီကိတ်ကျောက်များသည် ဓာတုရာသီဥတုဒဏ်ခံနေစဉ်အတွင်း လေထုအတွင်း CO2 ကို စုပ်ယူကာ CO2 ကို CaCO3 ပုံစံဖြင့် သိမ်းဆည်းကာ ဘူမိဗေဒအချိန်စကေး ကာဗွန်နစ်မြုပ်မှုအကျိုးသက်ရောက်မှု (နှစ်ပေါင်း 1 သန်းကျော်) ဖြစ်လာသည်။ကာဗွန်နိတ်ကျောက်မိုးဒဏ်ကြောင့် လေထုထဲမှ CO2 ကို စုပ်ယူနိုင်ပြီး HCO3- ပုံစံဖြင့် အချိန်ပိုတိုသော ကာဗွန်စုပ်ခွက် (<100,000 နှစ်) ဖြစ်ပေါ်လာသည်။

ဤသည်မှာ ဒိုင်းနမစ်မျှခြေ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ရာသီဥတုဒဏ်ကြောင့် ကျောက်ဆောင်မှ စုပ်ယူနိုင်သော ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ပမာဏသည် မီးတောင်ထုတ်လွှတ်မှုပမာဏထက် ကျော်လွန်သောအခါ၊ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့များ လုံးဝစားသုံးပြီး အပူချိန်များ ကျဆင်းသွားသည်အထိ လေထုအတွင်း ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ပါဝင်မှု လျင်မြန်စွာ လျော့နည်းလာသည်။ကမ္ဘာ၏ ဝင်ရိုးစွန်းနှစ်ခုရှိ ရေခဲမြစ်များသည် လွတ်လပ်စွာ ပျံ့နှံ့လာကြသည်။ရေခဲမြစ်များ၏ ဧရိယာ တိုးလာသည်နှင့်အမျှ ကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် အဖြူရောင် ဧရိယာများ ပိုများလာကာ နေရောင်ခြည်သည် နှင်းများထူထပ်နေသော ကမ္ဘာမှ အာကာသထဲသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိသွားကာ အပူချိန်ကျဆင်းမှု ပိုမိုဆိုးရွားလာကာ ရေခဲမြစ်များ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို အရှိန်မြှင့်လာစေသည်။အအေးခံရေခဲမြစ်အရေအတွက် တိုးလာသည် - နေရောင်ခြည် ပိုမိုထင်ဟပ်သည် - ပိုမိုအေးမြသည် - အဖြူရောင် ရေခဲမြစ်များ ပိုများလာသည်။ဤသံသရာတွင်၊ ဝင်ရိုးစွန်းနှစ်ဘက်ရှိ ရေခဲမြစ်များသည် သမုဒ္ဒရာများအားလုံးကို တဖြည်းဖြည်း အေးခဲလာကာ နောက်ဆုံးတွင် အီကွေတာအနီးရှိ တိုက်ကြီးများတွင် ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာပြီး နောက်ဆုံးတွင် မီတာ 3000 ကျော်ထူထပ်သော ရေခဲလွှာကြီးတစ်ခုဖြစ်လာကာ ကမ္ဘာကြီးကို ရေခဲများနှင့် ဆီးနှင်းများအဖြစ် ဖုံးအုပ်ထားသည်။ .ထိုအချိန်တွင်၊ ကမ္ဘာမြေပေါ်ရှိ ရေခိုးရေငွေ့များ၏ မြင့်တက်လာမှုအပေါ် သိသိသာသာ လျော့ကျသွားပြီး လေထုသည် ထူးထူးခြားခြား ခြောက်သွေ့သွားခဲ့သည်။နေရောင်ခြည်သည် ကြောက်ရွံ့ခြင်းမရှိဘဲ ကမ္ဘာမြေပေါ်သို့ ထွန်းလင်းလာပြီးနောက် ပြန်လည်ထင်ဟပ်လာခဲ့သည်။ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်၏ပြင်းထန်မှုနှင့် အအေးခန်းအပူချိန်တို့သည် ကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်ပေါ်တွင် မည်သည့်သက်ရှိများရှိနေရန် မဖြစ်နိုင်တော့ပေ။သိပ္ပံပညာရှင်များက ကမ္ဘာကို 'အဖြူရောင်ကမ္ဘာ' သို့မဟုတ် 'နှင်းဘောလုံးကမ္ဘာ' အဖြစ် နှစ်သန်းပေါင်းများစွာ ရည်ညွှန်းသည်။

03 နှင်းဘောလုံးကမ္ဘာ၏ အရည်ပျော်ခြင်း။

လွန်ခဲ့သောလက ဤကာလအတွင်း ကမ္ဘာမြေအကြောင်း ကျွန်ုပ်၏သူငယ်ချင်းများနှင့် စကားပြောသောအခါတွင် တစ်စုံတစ်ဦးသည် ကျွန်ုပ်အား 'ဤစက်ဝန်းအရ ကမ္ဘာသည် အမြဲတမ်း အေးခဲနေသင့်သည်။နောက်ပိုင်း ဘယ်လို အရည်ပျော်သွားတာလဲ။'ဤသည်မှာ သဘာဝတရား၏ ကြီးမြတ်သော နိယာမတရားနှင့် မိမိကိုယ်ကို ပြုပြင်ခြင်း၏ အစွမ်းပင် ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာမြေကို မီတာ ၃၀၀၀ အထူအထိ ရေခဲများဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားသောကြောင့် ကျောက်ဆောင်များနှင့် လေထုသည် သီးခြားဖြစ်နေပြီး ရာသီဥတုဒဏ်ကြောင့် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို ကျောက်တုံးများက မစုပ်ယူနိုင်ပါ။သို့သော်လည်း ကမ္ဘာမြေကြီး၏ လုပ်ဆောင်ချက်သည် မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်းဆီသို့ ဦးတည်သွားနိုင်ပြီး လေထုထဲသို့ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို ဖြည်းညှင်းစွာ ထုတ်လွှတ်နိုင်သည်။သိပ္ပံပညာရှင်များ၏ တွက်ချက်မှုများအရ Snowball ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ရေခဲများကို ပျော်စေချင်ပါက၊ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်၏ ပြင်းအားသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လက်ရှိ ပြင်းအားထက် အဆ ၃၅၀ ခန့် လိုအပ်ပြီး လေထုတစ်ခုလုံး၏ 13% (ယခု 0.03%)၊ ဤတိုးမြှင့်မှုလုပ်ငန်းစဉ်သည် အလွန်နှေးကွေးသည်။ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်နှင့် မီသိန်းဓာတ် အလုံအလောက် စုဆောင်းရရှိရန် ကမ္ဘာ့လေထုသည် နှစ်သန်းပေါင်း 30 ခန့် အချိန်ယူခဲ့ရပြီး ပြင်းထန်သော ဖန်လုံအိမ်အာနိသင်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ရေခဲမြစ်များ အရည်ပျော်လာသည်နှင့် အီကွေတာအနီးရှိ တိုက်ကြီးများသည် ရေခဲများ စတင်ထွက်လာသည်။ထိတွေ့ထားသော မြေပြင်သည် ရေခဲများထက် အရောင်ပိုမည်းပြီး နေရောင်ခြည်မှ အပူကို ပိုမိုစုပ်ယူကာ အပြုသဘောဆောင်သော တုံ့ပြန်မှုကို စတင်စေသည်။ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အပူချိန်က ပိုတိုးလာတယ်၊ ရေခဲမြစ်တွေ ပိုလျော့လာတယ်၊ နေရောင်ခြည် လျော့နည်းလာပြီး ကျောက်တုံးတွေ ပိုထုတ်လာတယ်၊ အပူကို ပိုစုပ်ယူ၊ အေးခဲနေတဲ့ မြစ်တွေ တဖြည်းဖြည်း ဖြစ်ပေါ်လာတယ်... ပြီးတော့ ကမ္ဘာမြေကြီး ပြန်ကောင်းလာတယ်။

သဘာဝနိယာမများနှင့် ကမ္ဘာ၏ ဂေဟစနစ်၏ ရှုပ်ထွေးမှုသည် ကျွန်ုပ်တို့လူသားများ၏ နားလည်မှုနှင့် စိတ်ကူးစိတ်သန်းထက် များစွာကျော်လွန်ပါသည်။လေထုအတွင်း CO2 ပြင်းအား တိုးလာခြင်းသည် ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာမှုကို ဖြစ်စေပြီး အပူချိန် မြင့်မားမှုသည် ကျောက်တုံးများ၏ ဓာတုဗေဒ ရာသီဥတုကို မြှင့်တင်ပေးပါသည်။လေထုမှ စုပ်ယူသော CO2 ပမာဏသည်လည်း တိုးလာသဖြင့် လေထုအတွင်း CO2 ၏ လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားမှုကို တားဆီးကာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အေးမြမှုကို ဖြစ်စေကာ အနုတ်လက္ခဏာ တုံ့ပြန်မှု ယန္တရားတစ်ခု ဖြစ်လာသည်။အခြားတစ်ဖက်တွင်၊ ကမ္ဘာ၏အပူချိန်နိမ့်သောအခါ၊ ဓာတုမိုးလေဝသ၏ပြင်းထန်မှုမှာလည်း နိမ့်ကျနေပြီး လေထုအတွင်း CO2 စုပ်ယူနိုင်မှုမှာ အလွန်အကန့်အသတ်ရှိသည်။ထို့ကြောင့် မီးတောင်လှုပ်ရှားမှုများနှင့် ကျောက်တုံးအသွင်ပြောင်းမှုမှ ထုတ်လွှတ်သော CO2 သည် ကမ္ဘာကြီး ပူနွေးလာစေရန်နှင့် ကမ္ဘာကြီး၏ အပူချိန် အလွန်နိမ့်ကျခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် တိုးမြင့်လာပါသည်။

နှစ်ဘီလီယံပေါင်းများစွာမှာ တိုင်းတာလေ့ရှိတဲ့ ဒီပြောင်းလဲမှုဟာ လူသားတွေ ထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့ အရာမဟုတ်ပါဘူး။သဘာဝတရား၏ သာမာန်အဖွဲ့ဝင်များအနေနှင့် ကျွန်ုပ်တို့ပိုလုပ်သင့်သည်မှာ သဘာဝကို ပြောင်းလဲခြင်း သို့မဟုတ် ဖျက်ဆီးခြင်းထက် သဘာဝတရားများနှင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ချစ်ခင်မြတ်နိုးခြင်းသည် လူသားတိုင်း ပြုလုပ်သင့်သည့်အရာ မဟုတ်ပါက ကျွန်ုပ်တို့သည် မျိုးသုဉ်းခြင်းကိုသာ ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်သည်။

စာတိုက်အချိန်- သြဂုတ်-၂၉-၂၀၂၃